Sabine Christopher, Matteo Casoni

Talian e rumantsch: cumparegliaziun da las situaziuns sociolinguisticas e da las politicas linguisticas en Svizra ed en il Grischun

Abstract

 

Questas reflexiuns sur las linguas naziunalas minoritaras èn naschidas en il context da la dieta dal 2019 organisada da l’AltLA (Associazione italiana di linguistica applicata) a Cagliari cun il titel “Lingue minoritarie tra localismi e globalizzazione”, en la quala ils auturs han contribuì cun ina confruntaziun tranter il talian ed il rumantsch or dal punct da vista demolinguistic e da las politicas linguisticas (Christopher & Casoni 2020). En la preschenta reelaboraziun, cun modificaziuns ed actualisaziuns, vegn proponì ina confruntaziun tranter intginas datas demolinguisticas dal talian e dal rumantsch sco linguas principalas, en lur distribuziun territoriala sco er en il principals contexts dal adiever, en famiglia ed al plaz da lavur, per precisar las pli impurtantas differenzas pertutgant la vitalitad da las duas linguas entaifer ed ordaifer il territori tradiziunal. Da las situaziuns sociolinguisticas fitg differentas derivan politicas linguisticas federalas e chantunalas sin mesira per sustegnair las linguas minoritaras: per il talian consistan quellas dad intervenziuns en emprima lingia en territoris na tradiziunalmain italofons, entant che per il rumantsch èn necessarias intervenziuns considerablas er en il territori sez. 

 

Tesas

  • La situaziun sociolinguistica differenta dal talian e dal rumantsch sco linguas uffizialas e minoritaras en Svizra ed en il Grischun pretenda ina differenta planisaziun da las mesiras ed iniziativas per lur sustegn.
  • Il talian en ses territori tradiziunal na preschenta nagins problems specials; ils sforzs, las mesiras, las iniziativas da sustegn ston vegnir drizzads dador la regiun italofona.
  • Per ils pledaders rumantschs è il bilinguissem (rumantsch e tudestg sco linguas principalas) ina resursa ma er in segn da flaivlezza perquai ch’el è frequent perfin en il territori rumantsch ed en l’adiever en famiglia.
  • Il Rumantsch grischun (intervenziun drastica da planisaziun sin plaun dal corpus) giauda oz ina buna acceptanza en il context da la communicaziun publica (oravant tut sco lingua uffiziala scritta). Però en contexts pli sensibels (per exempel la scola, las medias, la baselgia) sia acceptanza è pli controversa.

 

Mehrsprachigkeit Graubünden