Artitgels fundamentals ed actuals
Project «La luna del baule»
Esther Krättli
En l’intervista trilingua davart in project da cudesch insolit relata Franca Caspani co che ina dumonda da curreger in pugn plain regurdientschas (“due paginette di ricordi”) ha manà tar il roman La luna nel baule.
Festival "Lettere dalla Svizzera alla Valposchiavo"
Fabiana Calsolaro
En questa intervista discurra Begoña Feijoó Fariña, la manadra artistica dal festival Lettere dalla Svizzera alla Valposchiavo, davart il context, en il qual il project d’in festival deditgà a la producziun litterara da la Svizra en las quatter linguas naziunalas è naschì.
Talian e rumantsch: cumparegliaziun da las situaziuns sociolinguisticas e da las politicas linguisticas en Svizra ed en il Grischun
Sabine Christopher, Matteo Casoni
Il talian ed il rumantsch èn linguas naziunalas minoritaras quai che pertutga il dumber da pledaders, er sche ellas na sa distinguan betg considerablamain da las linguas maioritaras concernent il statut. Lur istorgias e lur realitads preschentas èn fitg diversas tranter ellas. Perquai ston er las politicas linguisticas deditgadas ad ellas sin plaun naziunal e dal Chantun Grischun suandar finamiras differentas.
Il rumantsch ord la perspectiva dal parlamentari federal
Roman Caviezel
Intervista cun il cusseglier naziunal Martin Candinas: Tge munta il rumantsch per el persunalmain e tge posiziun ha la quarta lingua naziunala en il parlament federal?
L’englais en il champ da tensiuns da la plurilinguitad en Svizra ed en il Grischun
Harald Schneider
En tge mesira influenzescha l’englais la plurilinguitad resp. «la pasch linguistica» en il chantun Grischun? L’artitgel sunandant persequitescha quellas dumondas en il rom dad ina retschertga empirica.
Il servetsch da translaziuns sco promotur da linguas impurtant
Chanzlia chantunala dal Grischun, servetsch da translaziun
Il servetsch da translaziun da la Chanzlia chantunala dal Grischun ha translatà l’onn 2018 radund 3000 texts dals pli differents geners.
Cuntradicziuns politic-linguisticas en fusiuns da vischnancas
Barbla Etter
Co è s'effectuada la fusiun da la vischnanca dad Ilanz/Glion sin la plurilinguitad? Quant enavant è Ilanz/Glion in model per autras fusiuns da vischnancas?
Identitads linguisticas tar persunas d'instrucziun en scolas bilinguas R/T
Flavia Hobi
L'identitad da persunas d'instrucziun en scolas bilinguas ha tratgs caracteristics specifics ch'èn d'attribuir betg il davos a las relaziuns da pussanza en las linguas d'instrucziun.
Davart l’accentuaziun regiunala da l’aleman da la populaziun retorumantscha a l’exempel dal vibrant /r/
Noemi Adam-Graf
La cumparegliaziun da duas studias che sa fatschentan cun datas linguisticas subjectivas duai mussar sche per informantas ed informants creschids si exclusivamain per tudestg la realisaziun dal vibrant è in segn caracteristic, vul dir salient, u sche l’existenza da quel lubescha l’identificaziun da la derivanza da las plidadras e dals plidaders.
Buc almosnas e plaschentinas, dretg e giustia drova il romontsch
Jean-Jacques Furer
L’artitgel preschent è per gronda part vegnì publitgà en La Quotidiana. L’autur skizzescha ed explitga il svilup dal rumantsch en ils davos dus tschientaners dal punct da vista statistic e commentescha il rapport da l’Uffizi federal da cultura Mesiras per mantegnair e per promover la lingua e la cultura rumantscha e taliana en il chantun Grischun ed il Messadi davart la cultura 2021 – 2024 (versiun per consultaziun) da la Confederaziun.
Il mussader cun corp ed olma
Esther Krättli
Dapi passa 30 onns è Daniel Manzoni mussader a Segl. Sin pluriling.ch quinta el da sias experientschas.
Nums locals e toponims sco "conservas da lingua"
Peter Masüger
Ils nums èn la "memoria" da la lingua. Els n’èn betg mo perditgas da cundiziuns linguisticas da pli baud, mabain er conservaders da fenomens lexicals enblidads.
100 onns Pro Grigioni Italiano – intervista cun il president Franco Milani
Vincenzo Todisco
Intervista cun Franco Milani, president da la Pro Grigioni Italiano, per la plattafurma digitala “Pluriling” da la SAPGR e da l’Institut per la perscrutaziun da la cultura grischuna.
Co tuna "Tamangur" en talian?
Esther Krättli
Laura Bortot ha translatà il roman "Tamangur" da Leta Semadeni dal tudestg en talian. En l'intervista descriva ella las experientschas ch'ella ha fatg durant il process da translatar in text tudestg situà en in context engiadinais.
Rumantsch sco lingua gronda
Raphael Berthele
Il rumantsch vala en Svizra sco lingua pitschna. Pero, è ella vairamain uschè pitschna? Questa contribuziun mussa quant grond il rumantsch è sin il stgalim mundial. Ultra da quai fa l’autur reflexiuns davart la natira da (pitschnas e grondas) linguas e sur las cundiziuns da rom da la diversitad linguistica. Per finir vegnan discutadas mesiras tranter squitsch e stimulaziun.
Helvetissems e spezialitads dal talian svizzer
Arianna Nussio e Laura Baranzini
Il talian da la Svizra taliana preschenta elements da differenziaziun specifics che al rendan, cumpareglià cun autras variantas, "anc in pau pli divers“.
Recensiun: «Sprache und Politik – Zweisprachigkeit und Geschichte»
Harald Schneider
Co è la Svizra plurilinga naschida? Co funcziuna ella cumpareglià cun chantuns bilings? Vali la paina da guardar sur ils cunfins svizzers or pertutgant dumondas dal plurilinguissem? Davart questas dumondas ha Bernhard Altermatt scrit, ord la vista friburgaisa, il cudesch che vegn recensà qua.
Plurilinguitad – Exempel u model antiquà?
Harald Schneider
Po la Svizra servir sco model per ils auters pajais, sch’i va per la pluriliguitad? In congual cun l’Austria ed ils Stadis Unids è ina sort da spievel da l’agen posiziunament.
Il rumantsch ed il talian en il sistem da furmaziun svizzer
Maria Chiara Moskopf-Janner, Manfred Gross
Perscrutaders e perscrutadras da la Scola auta da pedagogia dal Grischun (SAPGR) han intercurì en duas publicaziuns la posiziun dal talian e dal rumantsch en il sistem da furmaziun svizzer.
Barat pluriling tranter futuras magistras e magisters cun Marina Carobbio
IMD
A la Scola auta da pedagogia dal Grischun (SAPGR) è la lingua in tema central en la scolaziun, en la perscrutaziun ed en la furmaziun cuntinuada. La SAPGR a envidà la presidenta dal Cussegl naziunal Marina Carobbio ad ina occurrenza.
La trilinguitad en il WEB grischun: spejel da la trilinguitad en la vita reala?
Fabiana Calsolaro
La situaziun da las linguas minoritaras en las paginas web dal Grischun è il spievel da quella reala en la vita da mintgadi?
(Self-)Empowerment da l'italianitad
Sabrina Sala
L’autura examinescha en sia lavur da master las stentas da renconuschientscha ch’èn stadas urgentas per il talian a la Scola chantunala grischuna.
100 onns Lia Rumantscha – Intervista cun il president Johannes Flury
Esther Krättli
Intervista cun Johannes Flury: Il president da la Lia Rumantscha tradescha pertge ch’i dovra la Lia Rumantscha e tge ch’el spetga da rumantschs e rumantschas.