Peter Metz

• La situaziun linguistica particulara en l’Engiadina ha promovì l’idea da fundar ina scola media, en la quala duai vegnir promovida la plurilinguitad.
• Il Lyceum Alpinum ha anticipà già da bell’entschatta in’instrucziun da lingua numnada “immersiva”, engaschond sche pussaivel magistras e magisters da lingua materna per l’instrucziun da linguas estras.
• Ils scolars e las scolaras da derivanza internaziunala conferma il success dal concept da linguas estras.

Il suandant text è in extract d’ina lavur da perscrutaziun davart l’istorgia da furmaziun en scolas medias alpinas e prealpinas en Svizra. Il studi cumpareglia 16 da 42 scolas medias privatas ch’èn vegnidas fundadas en ils decennis dal 1875 fin il 1950. Ella s’occupa en l’exempel dal Lyceum Alpinum Zuoz tranter auter da la plurilinguitad vivida a l’intern da scola e reflectada didacticamain. Il studi parta da las premissas socialas externas da la plurilinguitad en l’Engiadina. Als aspects dal concept da plurilinguitad appartegnan la tscherna correspundenta da la direcziun e da las persunas d’instrucziun  (native speakers), la derivanza multilinguala da las scolaras e dals scolars, inclus ils indigens, il svilup individual da las cumpetenzas en l’instrucziun (da linguas estras) sco era l’instrucziun en la lingua e l’istorgia dal lieu e l’immersiun proporziunala, applitgada en maniera consequenta.

Quels u quellas che s’occupan da l’istorgia da furmaziun da las scolas dal Grischun fruntan sin bleras variantas, fassettas ed ideas didacticas davart la plurilinguitad vivida e davart l’acquisiziun da las differentas linguas. Las discussiun e variantas dependan adina dal conturn linguistic da la scola resp. da las singulas scolaras e dals singuls scolars. Spezialmain interessant è il context social da plurilinguitad en las valladas da l’Engiadina cun ils idioms vallader e puter (incl. il jauer en la Val Müstair), ils dialects talians da las vals limitrofas Puschlav e Bergiaglia, l’emigraziun ladina (Randulins), surtut en l’Italia, en pli l’immigraziun da lavur en ils secturs da construcziun e turissem sco era la multilinguitad dals giasts da vacanzas internaziunals. La cumplexitad da la situaziun linguistica en l’Engiadina s’augmenta cun la migraziun interna, cun lètgs maschadadas linguisticamain e cun la convivenza d’uffants e giuvenils en scola e temp liber.

Funtauna da l’extract dal text:

Metz, Peter: „Schulen auf besonnter Höhe“. Gründung und Entwicklung von alpinen Mittelschulen in der Schweiz. Chur: Tardis 2019. - 366 Seiten, 25 Tabellen, 79 Abbildungen.